مدیریت شایع ترین مشکلات مربوط به غذا خوردن ناشی از درمان های سرطان

مشکلات دهان و گلو

برخی از انواع شیمی درمانی به سلول های با تکثیر سریع مانند سلولهای موجود در دهان یا گلو آسیب می رسانند. این امر می تواند روی دندان ها، لثه ها، پوشش دهان و غدد سازنده بزاق تأثیر گذار باشد. بیشتر مشکلات دهانی اغلب چند روز پس از پایان شیمی درمانی برطرف میگردد.

مشکلات دهان و گلو شامل موارد زیر می باشد:

• خشکی دهان:

خشکی دهان زمانی اتفاق می افتد که بزاق کافی وجود نداشته باشد یا بزاق بسیار غلیظ شود. این مشکل می تواند عارضه جانبی پرتودرمانی در نواحی سر و گردن، برخی از انواع شیمی درمانی، بعضی داروها و کم آبی بدن باشد.

خشکی دهان می تواند خوردن یا نوشیدن را سخت تر کند و خطر پوسیدگی و عفونت دهان را افزایش دهد. در صورت مصرف دخانیات یا الکل، خشکی دهان ممکن است بدتر شود.

• تغییر در طعم و بو :

سرطان و درمان های آن می تواند حس چشایی و بویایی شما را تغییر دهد. این تغییرات می‌تواند بر اشتهای شما تأثیر بگذارد و اغلب به‌ عنوان طعم تلخ یا فلزی، طعم شوری یا شیرینی بیش از حد، یا غذای بی‌طعم توصیف می‌شود.

• افزایش حساسیت به غذاهای سرد یا گرم

• عفونت لثه، دندان یا زبان

• زخم های دهان

 

راهکار های مدیریت خشکی دهان

• دهان خود را مرطوب نگه دارید. می توانید با نوشیدن آب در طول روز، مکیدن تکه ی یخ، آب نبات بدون قند یا جویدن آدامس بدون قند، دهان خود را مرطوب نگه دارید. اگر دهان شما همیشه خشک است، از پزشک یا داروساز خود در مورد جایگزین های بزاق (بزاق مصنوعی) بپرسید.
• لقمه های کوچک بگیرید و غذا را خوب بجوید.
• برای مرطوب کردن غذاها و کمک به بلع، همراه غذا و میان وعده، جرعه جرعه مایعات بنوشید.
• غذاها را با آبگوشت، سوپ، سس، عصاره گوشت، ماست یا خامه نرم کنید.
• یک دهان شویه ساده خانگی تهیه کنید تا به رطوبت، تمیزی و طعم بهتر دهان شما کمک کند. هر روز یک قاشق چایخوری جوش شیرین و یک قاشق چایخوری نمک را در چهار لیوان آب (یک لیتر) مخلوط کنید. هر روز چهار تا شش بار دهان خود را با این محلول شستشو دهید.
• از وازلین یا یک بالم لب ملایم برای مرطوب نگه داشتن لب ها استفاده کنید.
• از نوشیدن الکل یا مصرف دخانیات خودداری کنید.
• از مصرف غذاهای داغ، تند یا اسیدی خودداری کنید.
• از مصرف غذاها و تنقلات سفت، مانند گوشت سفت، میوه و سبزیجات خام، چوب شور و چیپس خودداری کنید.
• از مصرف دهانشویه های حاوی الکل خودداری کنید.
• اگر نمی توانید کالری و تغذیه کافی را از طریق غذاهای جامد دریافت کنید، ممکن است برای مدتی نیاز به استفاده از پودرهای پروتئین آماده داشته باشید. در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.
• از پزشک یا متخصص تغذیه خود در مورد سایر غذاها یا نوشیدنی هایی که باید مصرف کنید یا اجتناب کنید، سوال کنید.

 

راهکارهای مدیریت تغییرات بویایی و چشایی

• سعی کنید از قاشق چنگال پلاستیکی و لیوان و بشقاب شیشه ای استفاده کنید.
• مصرف آبنبات یا آدامس بدون قند یا نعناع را امتحان کنید.
• غذاها را با طعم ترش مانند لیمو، مرکبات، سرکه، و ترشی مزه دار کنید. (اگر زخم دهان یا گلو دارید، این کار را انجام ندهید)
• قبل از غذا، دهان خود را با دهانشویه جوش شیرین، نمک و آب بشویید تا طعم بهتری از غذاها را حس کنید.
• اگر گوشت قرمز طعم نا خوشایندی دارد، از سایر غذاهای غنی از پروتئین مانند مرغ، ماهی، تخم مرغ یا پنیر استفاده کنید.
• دهان خود را تمیز نگه دارید و دندان های خود را مسواک بزنید تا به کاهش طعم بد کمک کنید. حتما مسواک خود را مرتباً عوض کنید.
• غذاها را سرد یا در دمای اتاق سرو کنید. این می تواند طعم و بوی غذاها را کاهش دهد و تحمل آنها را آسان تر کند.
• به جای مصرف غذاهای کنسروی و یا منجمد، میوه یا سبزیجات تازه را جایگزین کنید.
• میوه های تازه را با بستنی یا ماست در مخلوط کن میکس کنید و میل کنید.
• برای کاهش بو، درب نوشیدنی ها را بپوشانید و آنها را از طریق نی بنوشید.
• از صرف غذا در محیط های گرم با تهویه نامناسب خودداری کنید.

 

راهکارهای پیشگیری و مراقبت از عفونت لثه، دندان و زخم های دهانی

• حداقل دو هفته قبل از شروع شیمی درمانی به دندانپزشک مراجعه کنید. مهم است که دندان های شما تا حد امکان سالم باشد، به این معنی که قبل از شروع شیمی درمانی، تمام کارهای دندانپزشکی خود را انجام دهید. اگر نمی توانید قبل از شروع شیمی درمانی به دندانپزشک مراجعه کنید، از پزشک خود بهترین زمان مراجعه به دندانپزشک را بپرسید.
• هر روز دهان و زبان خود را چک کنید. با بررسی دهان خود، می توانید مشکلات (مانند زخم های دهان، لکه های سفید یا عفونت) را به محض شروع، مشاهده یا احساس کنید. در صورت مشاهده هر یک از این مشکلات فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
• دهان، دندان ها، لثه ها و زبان خود را تمیز کنید (بعد از هر وعده غذایی و قبل از خواب مسواک بزنید).
• اگر مسواک زدن برایتان دردناک است، سعی کنید دندان های خود را با سواب های پنبه ای تمیز کنید.
• از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنید.
• یک دهان شویه ساده خانگی تهیه کنید تا به رطوبت، تمیزی و طعم بهتر دهان شما کمک کند. هر روز یک قاشق چایخوری جوش شیرین و یک قاشق چایخوری نمک را در چهار لیوان آب (یک لیتر) مخلوط کنید. هر روز چهار تا شش بار دهان خود را با این محلول شستشو دهید.
• هر روز به آرامی نخ دندان بکشید. اگر لثه‌هایتان خونریزی یا درد می‌کند، از آن نواحی دوری کنید اما دیگر دندان‌هایتان را نخ دندان بکشید. اگر تعداد پلاکت شما کم است از پزشک خود در مورد استفاده از نخ دندان بپرسید.
• اگر از دندان مصنوعی استفاده می کنید، مطمئن شوید که به خوبی با دندان ها و لثه ی شما متناسب است و آن را تمیز نگه دارید. همچنین مدت زمانی را که از آن استفاده میکنید، تا حد امکان محدود کنید.
• غذاهای خنک یا هم دمای محیط مصرف کنید. از مصرف نوشیدنی یا غذاهای داغ پرهیز کنید؛ چرا که درد دهان شما را تشدید میکند.
• از مصرف الکل، نوشابه های گازدار و تنباکو خودداری کنید.
• برای جلوگیری از تماس با زخم های دهان، نوشیدنی ها را از طریق نی بنوشید.
• از مصرف غذاهای بسیار شور، تند و خیلی شیرین خودداری کنید.
• برای تسریع بهبودی، غذاهای پر پروتئین و پر کالری مصرف کنید.
• از مصرف میوه ها و آب میوه های اسیدی مانند گوجه فرنگی، پرتقال، گریپ فروت، لیموترش یا لیمو پرهیز کنید.
• در صورت نیاز، از پزشک خود در مورد تجویز یک دهان شویه حاوی داروی بی حس کننده مشورت بخواهید.
• جهت تسکین درد دهان میتوانید تکه ی یخ یا بستنی را بمکید.

 

تغییرات وزن

افزایش یا کاهش وزن در طول درمان سرطان رایج است.

 

راهکارهای مدیریت کاهش وزن

• حتما آب و مایعات بنوشید. مایعات را بین وعده های غذایی بنوشید، نه در حین آن، تا زود سیر نشوید.
• وعده‌های غذایی و میان ‌وعده‌هایی را انتخاب کنید که کالری و پروتئین بالایی دارند، مانند آجیل، میوه‌های خشک، گرانولا، کره بادام‌زمینی، تخم‌مرغ آب پز یا پنیر.
• برای قرار دادن کالری و پروتئین بیشتر در رژیم غذایی خود مکمل های غذایی مانند پودر های پروتئین، شیر موز، معجون، آبگوشت و ... مصرف کنید.
• غذای مورد علاقه خود را در هر زمانی از روز میل کنید. مثلا ممکن است برای شام از غذاهای صبحانه و برای ناهار از غذاهای شام استفاده کنید.
• سعی کنید غذاهای پرکالری مانند خامه فرم گرفته، خامه ترش، پنیر خامه ای، کره یا آبگوشت را به آنچه می خورید اضافه کنید تا از کاهش وزن بیشتر جلوگیری کنید.
• از پزشک یا متخصص تغذیه خود در مورد تنظیم یک رژیم غذایی مناسب مشورت بگیرید.

 

راهکارهای مدیریت افزایش وزن

• غذاهای سالم تر و کم کالری را انتخاب کنید.
• مصرف نوشیدنی های شیرین شده با شکر و نمک را کاهش دهید.
• پرس های غذایی کوچک تری را انتخاب کنید. (به خصوص در مورد غذاهای پرکالری)
• برچسب های مواد غذایی را بخوانید تا از اندازه و کالری آن، بیشتر آگاه شوید. توجه داشته باشید که "کم چرب" یا "بدون چربی" همیشه به معنای "کم کالری" نیست.
• اگر می توانید و پزشکتان اجازه می دهد، سعی کنید روزانه پیاده روی کنید. با پزشک خود در مورد ارجاع به متخصص مربوطه صحبت کنید تا به شما برای داشتن یک برنامه ورزشی کمک کند.
• از پزشک یا متخصص تغذیه خود در مورد تنظیم یک رژیم غذایی مناسب مشورت بگیرید.

این اطلاعات به معنای جایگزینی توصیه های پزشک نیست. اگر در مورد نیازهای غذایی خود سوال یا نگرانی دارید، می بایست با پزشک یا متخصص تغذیه صحبت کنید. یک متخصص تغذیه می تواند یکی از بهترین منابع اطلاعاتی شما در مورد رژیم غذایی و آنچه بهتر است در طول درمان سرطان میل کنید، باشد. اگر قرار است با یک متخصص تغذیه ملاقات کنید، حتماً قبل از ملاقات، سؤالات خود را یادداشت کنید تا چیزی فراموش نکنید. همچنین ایده خوبی است که فردی را با خود بیاورید تا به یادآوری آنچه گفته می شود کمک کند.

 

منابع:

https://www.cancer.org/treatment/survivorship-during-and-after-treatment/coping/nutrition.html

https://www.cancer.gov/publications/patient-education/chemo-and-you